Paliński Władysław, pseud. Pal, Wrzos (1869–1917), aktor, reżyser, dziennikarz. Ur. 27 VI w Warszawie, był nieślubnym synem tancerki teatru warszawskiego, a potem nauczycielki warszawskiej szkoły baletowej Matyldy Dylewskiej (1838–1907) i (prawdopodobnie) prezesa dyrekcji Warszawskich Teatrów Rządowych, Rosjanina Sergiusza Muchanowa. Ukończył szkołę realną w Łowiczu. Sztuki scenicznej uczył się u Wincentego Rapackiego i Jana Tatarkiewicza. W listopadzie 1890 wystąpił w warszawskim Teatrze Rozmaitości na popisie «aspirantów do kariery scenicznej». W tymże teatrze grał pod koniec 1892 r. w sztuce „Te panny” (nieustalonego autora), a od 14 I r. n. został zaangażowany do zespołu dramatu Warszawskich Teatrów Rządowych i do końca życia występował na scenach warszawskich, przeważnie w drugorzędnych rolach charakterystycznych, ponieważ – jak wyznał W. Rapacki – «posiadał warunki amanta, ale powolna jego wymowa skłoniła mnie do tego, żem przeznaczył mu role charakterystyczne, w których się odznaczył». Z większych ról grał Antosia Rewizorczuka w „Karpackich góralach” J. Korzeniowskiego, Księcia Albę w „Don Carlosie” F. Schillera i Chłopickiego w „Warszawiance” S. Wyspiańskiego. W ostatnich dwu latach życia reżyserował m. in. „Kościuszkę pod Racławicami” W. L. Anczyca i „Wilki w nocy” T. Rittnera. Miał duży autorytet wśród aktorów warszawskich i «świetny talent organizacyjny» (P. Owerłło). W r. 1908 ubiegał się o dyrekcję teatru poznańskiego, w t. r. kierował, wraz ze swą żoną (poślubioną 30 X 1897), aktorką Heleną Marcello (zob.), zespołem objazdowym występującym w Lublinie, Radomiu, Kielcach, Sosnowcu, Łodzi, Kaliszu i in. miastach. Od lipca 1915, po wkroczeniu Niemców do Warszawy, energicznie i z poświęceniem przewodniczył Zarządowi Zrzeszenia Artystów Teatru Rozmaitości, objawiając «rzadko spotykane … talenty dyrektora teatru» (A. Grzymała-Siedlecki). Wtedy to wprowadzono na tę scenę repertuar zakazywany dotąd przez carską cenzurę („Noc listopadowa” S. Wyspiańskiego, „Tamten” G. Zapolskiej, „Judasz z Kariothu” K. H. Rostworowskiego, „Kościuszko pod Racławicami” Anczyca i in.). W l. 1911–12 P. działał w Kooperatywie Artystycznej, realizującej pierwsze polskie filmy; występował w filmie „Sąd Boży” (1911, wg „Sędziów” Wyspiańskiego), reżyserował filmową adaptację „Szkiców węglem” H. Sienkiewicza pt. „Krwawa dola” (1912, współpracował tu również jako aktor), był autorem scenariusza i prawdopodobnie reżyserem filmu „Ofiara namiętności” (1912).
P. napisał kilka komedii, z których dwie zostały wystawione: W odmęcie (Ł. 1903, W. t. r. oraz P. 1904), Kandydat do Dumy (W. 1907, Ł. t. r. oraz Wil. 1909), nadto pierwsza z nich została odznaczona na konkursie dramatycznym im. H. Sienkiewicza w r. 1902, zaś w r. 1898 jego sztuka Wątpliwe szczęście znalazła się wśród utworów wyróżnionych na konkursie „Kuriera Warszawskiego”. Przełożył poza tym wiele sztuk francuskich dla potrzeb teatru. Zajmował się również dziennikarstwem: pod pseud. Pal i Wrzos pisywał przed r. 1900 do warszawskiego „Kuriera Codziennego”, a w czasie pierwszej wojny światowej był reporterem „Kuriera Warszawskiego”. Zmarł w Warszawie 25 VII 1917.
Z małżeństwa z Heleną Marcello P. nie pozostawił potomstwa. Siostrą rodzoną P-ego była aktorka Maria, zamężna Rusiecka (1874–1940), a przyrodnią śpiewaczka Jadwiga Dylewska, zamężna Wojtkowska (1869–1898).
Bibliogr. dramatu pol., II; Słown. Teatru Pol., (ikonogr., fot., bibliogr.); – Rapacki W., Sto lat sceny polskiej w Warszawie, W. 1925; Wysiński K. A., Związek Artystów Scen Polskich, Wr. 1979; – Domański P. J., Repertuar teatrów warszawskich 1901–1906, W. 1976; tenże, Repertuar teatrów warszawskich 1907–1910, W. 1977; Grzymała-Siedlecki A., Świat aktorski moich czasów, W. 1957; Kotarbińscy L. i J., Listy, Wr. 1978; Owerłło P., Z tamtej strony rampy, Kr. 1957.
Red.